Του Νίκου Ηλιάδη
Τα ελληνοχριστιανικά ήθη, η διαφύλαξη της εθνικής συνειδήσεως της πόλης, οι αγώνες για την υπεράσπιση της ελληνικότητας της Μακεδονίας και την αποτροπή των σχεδίων των σκοτεινών σλαβικών κύκλων για κάθοδο στη Θεσσαλονίκη και άλλα παρόμοια είναι τα προφανή και πλέον… αθώα τα οποία συνδέουν τους τρεις βασικούς πυλώνες εξουσίας στην πόλη: τη νομαρχία, το δήμο και τη μητρόπολη Θεσσαλονίκης.
Πέραν αυτών των ιδεολογικών ταυτίσεων υπάρχουν και διαδρομές, λιγότερο δημόσιες αλλά εξίσου προφανείς, οι οποίες συνδέουν την «αγία τριάδα της Θεσσαλονίκης» επ’ ωφελεία βεβαίως και των τριών εταίρων.
Νομαρχία, δήμος και μητρόπολη διατηρούσαν παλαιόθεν αγαστές σχέσεις, οι οποίες ωστόσο στην προ Άνθιμου εποχή κινούνταν στο πλαίσιο της τυπικής συνεργασίας μεταξύ των τριών διακριτών θεσμών της πόλης. Άλλωστε προνομιακοί συνομιλητές της εκκλησίας ήταν συνήθως βουλευτές και κυβερνητικά στελέχη, τα οποία φρόντιζαν να καρπωθούν κατ’ αποκλειστικότητα την όποια επιρροή διέθεταν στο εκκλησίασμα οι εκάστοτε μητροπολίτες.
Το συλλαλητήριο και ο Παντελεήμων Β’
Η άριστη σχέση του κ. Κούβελα με τον εκκλησιαστικό παράγοντα μετέτρεψε την έως τότε περιστασιακή συνεργασία της εκκλησίας με κατ’ επιλογή στελέχη του δήμου σε καθολική και μόνιμη. Ωστόσο λόγω του χαρακτήρα του και της πολιτικής ισχύος του το πάνω χέρι σε αυτή τη σχέση και τα όριά της τα έθετε πάντοτε ο κ. Κούβελας. Υπέρ της ενίσχυσης του ρόλου της εκκλησίας στις αρχές της δεκαετίας του ’90 λειτούργησε η αναζωπύρωση του λεγόμενου «Μακεδονικού». Μάλιστα με παρέμβαση του νυν προέδρου της ΝΔ, τότε υπουργού Εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά, ο μακαριστός μητροπολίτης Παντελεήμων Β’ είχε μιλήσει στο συλλαλητήριο της 14ης Φεβρουαρίου 1992 για το «Μακεδονικό» παρά την αντίθετη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης. Εντούτοις ο Παντελεήμων Β’ φρόντιζε να μην υπερβαίνει τα εσκαμμένα. Οι δημόσιες παρεμβάσεις του ήταν μετρημένες και αφορούσαν κυρίως τα εθνικά θέματα. Απέφευγε την ανάμειξη στις εκλογές, κάτι που έκαναν συνήθως άλλοι, κατώτεροι στα αξιώματα και κυρίως οι κληρικοί.
Όλα αυτά άλλαξαν άρδην μετά την εμφάνιση στο προσκήνιο του κ. Ψωμιάδη ως νομάρχη και δύο χρόνια μετά και του κ. Άνθιμου ως μητροπολίτη Θεσσαλονίκης. Από την πρώτη κιόλας στιγμή της εγκατάστασης του κ. Άνθιμου στην πόλη οι πάντες -και κυρίως το πολιτικό προσωπικό- κατάλαβαν ότι ο νέος μητροπολίτης δεν θα περιορίζεται στο θεσμικό ρόλο του, όπως ο προκάτοχός του, ούτε θα αρκείται στα λίγα. Θα διεκδικεί θέση πρωταγωνιστή και ρυθμιστή των εξελίξεων παντού στη Θεσσαλονίκη αλλά και γενικότερα. Από τους πρώτους που το κατάλαβαν αυτό ήταν ο Κώστας Καραμανλής, ο οποίος στα πρώτα εγκαίνια της ΔΕΘ που έκανε ως πρωθυπουργός άκουσε εμβρόντητος το μητροπολίτη να του υποδεικνύει σε πανελλήνια τηλεοπτική σύνδεση την πολιτική που θα έπρεπε να ακολουθήσει στο θέμα της ονομασίας της FYROM.
Άνθιμος-Παπαγεωργόπουλος
Στην ιδιότυπη μάχη εξουσίας στα μέσα του 2004 υπήρξαν συγκρούσεις, ανακατατάξεις, ρήξεις αλλά και συμφωνίες και συμμαχίες. Η χημεία μεταξύ του μητροπολίτη και του δημάρχου Θεσσαλονίκης φάνταζε εξ αρχής μάλλον προβληματική. Διαφορετικό στιλ και ιδιοσυγκρασία αλλά και ρόλοι ανταγωνιστικοί ως προς την ηγεμονία στην πόλη. Ο Βασίλης Παπαγεωργόπουλος, έχοντας σχετικά πρόσφατη τη θριαμβευτική επανεκλογή του το 2002, απολάμβανε την πρωτοκαθεδρία του στη Θεσσαλονίκη, την οποία δεν είχε προλάβει να αμφισβητήσει ούτε ο Παναγιώτης Ψωμιάδης. Δήμαρχος και μητροπολίτης δεν απέκτησαν ποτέ στενές προσωπικές σχέσεις και περιορίζονταν αυστηρά στο πρωτόκολλο. Ωστόσο συνέπλεαν πλήρως στα εθνικά θέματα αλλά και στις γενικότερες πολιτικές πεποιθήσεις και επιπλέον οτιδήποτε ζητούσε ο μητροπολίτης από το δήμο υλοποιούταν χωρίς δεύτερη συζήτηση. Στα συνήθη πάρε, δώσε περιλαμβάνονται οι επιχορηγήσεις προς τη μητρόπολη αλλά και προς διάφορους ναούς και παραεκκλησιαστικές οργανώσεις. Επίσης πολλές από τις δράσεις της μητρόπολης περιλαμβάνονται πλέον στο επίσημο πρόγραμμα των «Δημητρίων». Επιπλέον μεγάλο μέρος της κοινωνικής πολιτικής του (δωροεπιταγές, συσσίτια κ.ά.) ο δήμος το διεκπεραιώνει σε συνεννόηση ή διά μέσου της μητρόπολης. Πηγές τόσο από τη μητρόπολη όσο και από το δήμο αναφέρουν ωστόσο ότι το τελευταίο διάστημα τις σχέσεις τους χαρακτηρίζει μάλλον μία ψυχρότητα, η οποία δεν εκδηλώθηκε ποτέ δημόσια. Ο δήμαρχος βρίσκεται σε αποδρομή, ενώ υπάρχει και η συσσωρευμένη δυσαρέσκειά του για το σφικτό εναγκαλισμό του μητροπολίτη με το νομάρχη. Αντιθέτως πολύ στενές σχέσεις με τη μητρόπολη εξακολουθούν να διατηρούν ορισμένα στελέχη της διοίκησης του δήμου, όπως οι Χάρης Αηδονόπουλος, Θόδωρος Ασπασίδης, Βασίλης Γάκης, Λίτσα Κολοβού, Λούση Μεϊμαρίδου κ.ά.
Το πρόσωπο-κλειδί
Εξαιρετικά αγαστές είναι οι σχέσεις του μητροπολίτη με το νομάρχη, καθώς κατά την κρίσιμη περίοδο της άτυπης εσωτερικής διαμάχης για την εξασφάλιση ρόλων στην πόλη το 2004 ο κ. Ψωμιάδης επέλεξε την οδό της συνεργασίας και της συνεννόησης. Οι δυο τους, πέρα από την ιδεολογική συγγένειά τους, καλλιέργησαν στενότερες σχέσεις αλληλοεξυπηρέτησης στη βάση της προώθησης κοινών συμφερόντων. Το πρόσωπο το οποίο συνδέει νομάρχη και μητροπολίτη είναι ο προϊστάμενος της διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών (ΔΤΥ) της νομαρχίας Αλέξανδρος Κωνσταντινίδης. Πριν να έρθει στη Θεσσαλονίκη ο κ. Κωνσταντινίδης, ζούσε επί σειρά ετών στην Αλεξανδρούπολη, όπου γνωρίστηκε με τον κ. Άνθιμο. Ως ιδιώτης μηχανικός-κατασκευαστής συνεργάστηκε στενά μαζί του σε πολλά από τα έργα που κατασκεύασε η μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως. Προ διετίας μάλιστα διοργάνωσε εκδρομή στον Έβρο για τους υπαλλήλους της ΔΤΥ, τους οποίους ξενάγησε μεταξύ άλλων και στα έργα τα οποία κατασκεύασε εκεί για λογαριασμό του κ. Άνθιμου.
Όταν το 2004 συνταξιοδοτήθηκε ο προϊστάμενος της ΔΤΥ, ο κ. Ψωμιάδης ακολουθώντας την αυστηρά ιεραρχική οδό τοποθέτησε προϊστάμενο τον Αθανάσιο Διαμαντόπουλο. Αίφνης, μετά λίγους μήνες κι ενώ είχε εγκατασταθεί στη μητρόπολη ο κ. Άνθιμος, ο κ. Διαμαντόπουλος παραιτήθηκε και στη θέση του ανέλαβε ο «εκλεκτός» του μητροπολίτη, ο κ. Κωνσταντινίδης. Η εν λόγω διεύθυνση είναι εξαιρετικά νευραλγική, καθώς από αυτήν περνούν σχεδόν όλα τα έργα της νομαρχίας, μεταξύ των οποίων και τα διαβόητα «45άρια».
Οι εξυπηρετήσεις
Μία από τις πολλές εξυπηρετήσεις τις οποίες έκανε ο νομάρχης στο μητροπολίτη, με αντικαταβολή φυσικά την εκλογική υποστήριξη του κ. Άνθιμου, ήταν και η απόπειρα ανοικοδόμησης οικοπέδου 32 στρεμμάτων στο Πανόραμα. Το οικόπεδο είχε δοθεί κατά κυριότητα στη μητρόπολη από τον τότε υφυπουργό Αλέξανδρο Κοντό με σκοπό την ανέγερση εκκλησιαστικού ιδρύματος. Ωστόσο ως φορέας κατασκευής του έργου εμφανίστηκε η ΔΤΥ της νομαρχίας, στην οποία προΐσταται ο εκλεκτός του μητροπολίτη! Προκειμένου μάλιστα να εκδοθεί πολεοδομική άδεια, η ΔΤΥ διαβεβαίωσε ότι το ρέμα το οποίο διέρχεται από το οικόπεδο είναι ανενεργό. Επιπλέον εν μία νυκτί, κατόπιν σχετικής αδείας της ΔΤΥ, ιδιώτης εργολάβος αποψίλωσε το οικόπεδο από τα δέντρα που υπήρχαν, καθώς η έκταση ήταν χαρακτηρισμένη δασική και υπήρχε φόβος εξαιτίας αυτού να κολλήσει το έργο. Λεπτομέρεια με σημασία: Ο εν λόγω εργολάβος ο οποίος έκανε την ταχεία αποψίλωση έχει πάρει πολλά από τα διαβόητα «45άρια» της ΔΤΥ της νομαρχίας.
Η σύμπλευση Άνθιμου - Ψωμιάδη είναι καθολική, ξεκινώντας από τα εθνικά θέματα και φτάνοντας ως τα πρωινάδικα ή και τα μεσημεριανάδικα. Υπενθυμίζεται ότι ένας από τους φανατικότερους υποστηρικτές του μητροπολίτη στην κόντρα του με τους συντελεστές του «Ράδιο Αρβύλα» ήταν ο κ. Ψωμιάδης, μαζί βεβαίως με τον Κώστα Πρέκα.
150.000 ευρώ από Γκιουλέκα προς Άνθιμο
Η «αγία τριάς» της Θεσσαλονίκης εσχάτως έγινε… τετράς, αφού προσετέθη έστω από σπόντα και ο Κώστας Γκιουλέκας. Αφορμή αποτέλεσε το θερμό επεισόδιο μεταξύ του κ. Άνθιμου και του Γιάννη Μπουτάρη ανήμερα του Αγίου Δημητρίου. Απαντώντας στους επικριτικούς χαρακτηρισμούς του υποψηφίου δημάρχου «περί μουτζαχεντίν», ο μητροπολίτης τού ζήτησε εις επήκοον των πιστών να ανακαλέσει, αλλιώς «όσο ζω εγώ, δεν θα δεις δημαρχία», του είπε. Η ωμή παρέμβαση του κ. Άνθιμου στην εκλογική διαδικασία θεωρήθηκε έμμεση πριμοδότηση προς τον κ. Γκιουλέκα. Ωστόσο ελάχιστοι εξεπλάγησαν, αφού οι στενές σχέσεις του «γαλάζιου» υποψηφίου με τον εκκλησιαστικό παράγοντα είναι γνωστές. Ο πρώην υφυπουργός έχει το προφίλ του θρησκευόμενου πολιτικού, με συχνές, σχεδόν κάθε Κυριακή, παρουσίες στις εκκλησίες αλλά και με πολύ καλές προσωπικές σχέσεις με το μητροπολίτη Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με στελέχη της ΝΔ ο κ. Γκιουλέκας χρωστά μέρος της πολιτικής ισχύος του στην εκκλησία αλλά και σε παραεκκλησιαστικές οργανώσεις. Το Σεπτέμβριο του 2009 η «Θ» είχε αποκαλύψει ότι ως υφυπουργός Τύπου ο κ. Γκιουλέκας είχε επιχορηγήσει, ελάχιστες ημέρες πριν από τις εκλογές, με δεκάδες χιλιάδες ευρώ εκκλησίες και παραεκκλησιαστικές οργανώσεις, προσδοκώντας φυσικά και το ανάλογο εκλογικό αντάλλαγμα.
Διά μέσου δήμου
Άλλη μία επιχορήγηση του κ. Γκιουλέκα, ύψους 150.000 ευρώ, προς το δήμο Θεσσαλονίκης συνδέεται με τη μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Το ποσό δόθηκε αρχικά από το υπουργείο προς το δήμο Θεσσαλονίκης. Όμως λίγους μήνες μετά τις εκλογές ο κ. Άνθιμος απέστειλε επιστολή στο δήμαρχο ζητώντας επιχορήγηση 50.000 ευρώ, για να κάνει διάφορες εκδηλώσεις. Τελικώς και παρά τις σοβαρές διαφωνίες της αντιπολίτευσης το ποσό δόθηκε, ενώ ακολούθησε και δεύτερη δόση με άλλα 50.000 ευρώ. Στελέχη της διοίκησης του δήμου αναφέρουν ότι «τα λεφτά αυτά δεν ήταν για εμάς. Εμείς απλώς μεσολαβήσαμε, επειδή το υπουργείο δεν είχε το δικαίωμα να τα δώσει απευθείας στον Άνθιμο». Εξέχον στέλεχος της παράταξης Παπαγεωργόπουλου θυμάται ότι το θέμα ετέθη και σε συνεδρίαση της δημοτικής ομάδας της «Αναγέννησης», με το δήμαρχο να απαντά: «Τι θέλετε να κάνω; Δεν μπορούμε να κρατήσουμε ξένα λεφτά».
Πηγές της μητρόπολης ανέφεραν στη «Θ» ότι «ο Κώστας διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με τον παναγιότατο. Τον επισκέπτεται συχνά, συζητά μαζί του και τον συμβουλεύεται». Σημειώνουν μάλιστα πως «δεν είναι λίγες οι φορές που ο Κώστας αφήνει εδώ το αυτοκίνητό του, όταν κατεβαίνει στο κέντρο».
Τον περασμένο Ιούλιο η «Θ» φώτισε και ακόμη μία σχέση του κ. Γκιουλέκα με την εκκλησία, όταν αποκάλυψε ότι ο «γαλάζιος» βουλευτής υπηρέτησε μέρος της θητείας του στο Γ’ Σώμα Στρατού, λαμβάνοντας το κρίσιμο πόστο του καντηλανάφτη στην εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Το 4.359 λέξεων βιογραφικό του παναγιότατου
Ενδεικτικό της προσωπικότητας του κ. Άνθιμου είναι το γεγονός ότι χρειάστηκε 4.359 λέξεις για το βιογραφικό του, όπως αυτό παρατίθεται στη σελίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. Ο κ. Άνθιμος μετατέθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 26 Απριλίου 2004 ως διάδοχος του εκλιπόντος Παντελεήμονος Β’ έπειτα από μία θυελλώδη συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου. Η μετάθεσή του, καθώς και η εκλογή των νέων μητροπολιτών σε Κοζάνη και Ελευθερούπολη έγιναν αφορμή να προκληθεί μεγάλη κρίση στις σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η ενθρόνισή του έγινε στις 18 Ιουνίου 2004 στον καθεδρικό ναό της Αγίας Σοφίας. Προηγουμένως είχε διατελέσει για 30 χρόνια μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως, επιδεικνύοντας πλούσιο ποιμαντικό και κοινωνικό έργο αλλά και κάνοντας πολλές -συχνά ακραίες- παρεμβάσεις σε θέματα κεντρικής πολιτικής σκηνής.
Γεννήθηκε το 1934 στη Σαλμώνη του Πύργου Ηλείας, την οποία επισκέπτεται σχεδόν κάθε καλοκαίρι. Είναι γιος του Δημητρίου Ρούσσα και της Αργυρής, δασκάλας στο επάγγελμα. Τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές του το 1952 και σπούδασε Φιλοσοφική, από την οποία αποφοίτησε το 1957. Εργάστηκε ως άμισθος βοηθός της έδρας της Βυζαντινής Φιλολογίας, καθώς και ως δάσκαλος στα εκπαιδευτήρια «Ελληνική Παιδεία». Παράλληλα σπούδαζε στη Θεολογική σχολή Αθηνών, απ' όπου αποφοίτησε το 1963. Υπηρέτησε τη στρατιωτική θητεία του ως έφεδρος αξιωματικός στην Αεροπορία.
Το 1964 χειροτονήθηκε διάκονος και τον επόμενο χρόνο πρεσβύτερος. Η Ιερά Σύνοδος τού ανέθεσε τη σύνταξη του φυλλαδίου "Φωνή Κυρίου", το οποίο διηύθυνε για έξι χρόνια, ενώ εργάστηκε και ως διορθωτής στα έντυπα της Αδελφότητος Θεολόγων «Ο Σωτήρ». Το 1966 τοποθετήθηκε διευθυντής κηρύγματος στην Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδας. Δύο χρόνια αργότερα ανέλαβε τη διεύθυνση του φοιτητικού θεολογικού οικοτροφείου, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1974. Τον ίδιο χρόνο (1968) ανέλαβε την ευθύνη των εκδόσεων και του τυπογραφείου της Αποστολικής Διακονίας.
Ενοίκιο στον Άνθιμο πληρώνει ο Μπουτάρης!
Η αντιπαράθεση Μπουτάρη - Άνθιμου έχει και μία άγνωστη, προσωπική διάσταση, άσχετη με τις εκλογές και τον πρόσφατο καβγά τους. Ειδικότερα το σπίτι το οποίο νοικιάζει ο επικεφαλής της «Πρωτοβουλίας» στην παλιά παραλία ανήκει στο Χαρίσειο Γηροκομείο, στο οποίο πρόεδρος είναι ο μητροπολίτης. Σύμφωνα με πληροφορίες μάλιστα προ μερικών μηνών η διοίκηση του ιδρύματος ζήτησε από τους ενοίκους της οικοδομής να αποχωρήσουν, διότι το κτίριο, κατασκευασμένο τη δεκαετία του 1930, επρόκειτο να ανακατασκευαστεί. Αργότερα τους είπαν ότι το πουλάνε, «αλλά τα ποσά που ζητάνε είναι τρελά», μας είπε ένας εκ των ενοίκων.
Η αντιπαράθεση Μπουτάρη - Άνθιμου έχει και μία άγνωστη, προσωπική διάσταση, άσχετη με τις εκλογές και τον πρόσφατο καβγά τους. Ειδικότερα το σπίτι το οποίο νοικιάζει ο επικεφαλής της «Πρωτοβουλίας» στην παλιά παραλία ανήκει στο Χαρίσειο Γηροκομείο, στο οποίο πρόεδρος είναι ο μητροπολίτης. Σύμφωνα με πληροφορίες μάλιστα προ μερικών μηνών η διοίκηση του ιδρύματος ζήτησε από τους ενοίκους της οικοδομής να αποχωρήσουν, διότι το κτίριο, κατασκευασμένο τη δεκαετία του 1930, επρόκειτο να ανακατασκευαστεί. Αργότερα τους είπαν ότι το πουλάνε, «αλλά τα ποσά που ζητάνε είναι τρελά», μας είπε ένας εκ των ενοίκων.
