Τις τελευταίες ημέρες, ειδικά μέσα στο διαδίκτυο, έχει δημιουργηθεί μία ανούσια πόλωση. Ατύπως, η κοινωνία έχει χωριστεί σε «αγανακτισμένους» και «βολεμένους». Ή, για να χρησιμοποιήσω και τις ακόμα πιο κλισέ φράσεις, σε «αυτούς που κατεβαίνουν στις πλατείες» και «αυτούς που κάθονται στους καναπέδες».
Τη γνωρίζω καλά αυτή τη φρασεολογία. Την έχω χρησιμοποιήσει και εγώ, εμπνευσμένος από ένα μείγμα συναισθηματισμού και αδρεναλίνης που έρεε στο σώμα μου, καθώς «πολεμούσα» στους δρόμους μαζικά και αλληλέγγυα, ενώ έβλεπα τριγύρω μου αδιάφορους ανθρώπους να συνεχίζουν τις δουλειές τους σα να μην τρέχει τίποτα. Μετά έκλεισα τα 23.
Η ψευδαίσθηση ότι μία κοινωνία μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο μέσω μίας μαζικής δράσης, είναι μία έμφυτη παρόρμηση που βρίσκει καταφύγιο στην ισχύ του πλήθους και που ενισχύεται από ιστορικά γεγονότα όπου μεγάλες μάζες ανθρώπων ανέτρεψαν κατεστημένα αιώνων. Η ψευδαίσθηση έγκειται στο γεγονός ότι τέτοιες δράσεις αν και είναι πολύ πιθανό να επιφέρουν αλλαγές, δεν βελτιώνουν απαραίτητα την κοινωνία. Η μαζική δράση δεν βασίζεται στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ατόμου, αλλά στα ποσοτικά του πλήθους. Και για να κατανοήσουμε τις διαφορές μεταξύ αυτών των δύο, πρέπει να θέσουμε κάποια ερωτήματα.
Ποια είναι καλύτερη κοινωνία; Αυτή που επαφίεται στα «απαλά» λόγια ενός λαοπλάνου ηγέτη; Αυτή που ακολουθεί τους κανόνες όπως τους ορίζει κάποιο κυρίαρχο κίνημα οργής και συναισθηματισμού; Αυτή που αποτελείται από ομοιόμορφες απόψεις; Εν τέλει, αυτή που ακολουθεί στα τυφλά τον «δεκάλογο» μίας δογματικής ιδεολογικής αλήθειας θρησκευτικού χαρακτήρα; Ή μήπως είναι αυτή που αποτελείται από συνειδητοποιημένα και υπεύθυνα άτομα που μπορούν να κρίνουν και να εφαρμόζουν αυτοδικαίως τον εκάστοτε δεκάλογο μέσα σε μία κοινωνική συνοχή αμοιβαίας εμπιστοσύνης και ευνομίας; Θέλουμε να ζούμε βάσει της αυτοφυούς ιδεολογίας ενός οποιουδήποτε κινήματος, ή βάσει της ατομικής ευθύνης που εμπίπτει στις αρχές ισονομίας ολόκληρης της κοινωνίας; Θέλουμε μέσα από μία μαζική δράση να προκύψει ένα Κράτος/εξουσία σε ρόλο πατερούλη, η σε ρόλο ουδέτερου ρυθμιστή όπου τα άτομα της κοινωνίας απολαμβάνουν τις ατομικές τους ελευθερίες σε ένα περιβάλλον ισονομίας και πολυμορφίας;
Οι φράσεις από το «τι κάνει το Κράτος», «όλοι οι πολιτικοί είναι πουλημένοι», «οι τράπεζες μας πίνουν το αίμα» μέχρι και το «ξέρεις ποιος είμαι εγώ ρε», αλλά και ο βολικός μεν, ανυπόστατος δε διαχωρισμός μεταξύ πολιτικών και λαού, είναι κατάλοιπα μιας μακροχρόνιας ιστορικής περιόδου, διάρκειας τουλάχιστον δύο αιώνων, την οποία αξίζει κάποιος να μελετήσει. Το ίδιο και η αίσθηση ότι μία μαζική διαδήλωση εναντίον του Κοινοβουλίου, που στην ουσία συμβολίζει το Κράτος, θα επιφέρει τη βελτίωσή του.
Η Ελλάδα είναι ίσως μία από τις λιγοστές εναπομένουσες Δημοκρατίες της Ευρώπης που έχει προσωποπαγές Κράτος, άρα και οργισμένα πλήθη με προσωποκεντρικά συνθήματα. Και με το ίδιο σκεπτικό, ίσως είναι από τις τελευταίες καπιταλιστικές κοινωνίες που απολαμβάνει τα όποια θετικά του καπιταλισμού, αλλά εστιάζει στα όποια αρνητικά.
Η αλήθεια είναι ότι η ατομική ευθύνη είναι πολύ πιο δύσκολο επίτευγμα από το κρυφτό πίσω από μία συλλογική. Είναι πιο δύσκολο σε κάθε εκλογές (εθνικές ή τοπικές) να κρίνεις με γνώμονα το κοινωνικό συμφέρον και όχι το δικό σου˙ μία κρίση που προκύπτει μετά από ενδελεχή μελέτη των απόψεων και θέσεων όλων των υποψηφίων. Είναι πιο δύσκολο να προσπαθείς να βελτιώνεσαι στη δουλειά σου και να επιμορφώνεσαι συνεχώς από το να βρίζεις το αφεντικό. Είναι πιο εύκολο να καταναλώνεις ό,τι βρεις μπροστά σου πέρα από τις ανάγκες σου ή να ξοδεύεις αλόγιστα και χωρίς να ψάχνεις την καλύτερη αναλογία ποιότητας/τιμής ενός προϊόντος. Είναι πιο δύσκολο να πληρώνεις όλους τους φόρους σου από το να βρίζεις τη φοροδιαφυγή των άλλων. Είναι πιο δύσκολο να μην οδηγείς όπως γουστάρεις, να μην πετάς το σκουπίδι σου όπου βρεις, να καταγγέλλεις την αδικία όπου τη βλέπεις, να συζητάς και να είσαι έτοιμος να αλλάξεις άποψη σεβόμενος ένα αντίθετο επιχείρημα, και φυσικά να κάνεις στην άκρη τις δυσκολίες και να παλεύεις για να γίνεσαι εσύ καλύτερος. Στην τελική είναι πιο δύσκολο να χαμογελάς και να δημιουργείς, από το να γκρινιάζεις και να καταστρέφεις.
Αν ψάχνεις τους λόγους για τη σημερινή κατάντια κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής παρακμής, θα βρεις αρκετούς στην προηγούμενη παράγραφο. Ανάμεσα στην ουτοπία της Αριστεράς που θέλει όλους τους ανθρώπους ίσους, και αυτή της ατομικής ευθύνης που τους θέλει ίσους αλλά και ελεύθερους, επιλέγω τη δεύτερη. Αν μη τι άλλο οι ουτοπίες είναι χρήσιμοι στόχοι για οποιαδήποτε δράση και ιστορικά αυτές απέφεραν τις σημαντικές και θετικές αλλαγές.
