Δεν είναι εύκολο υπό τη δαμόκλειο σπάθη της χρεοκοπίας να συζητήσεις άλυτα ζητήματα δεκαετιών, όπως η διόγκωση και η χαμηλή παραγωγικότητα του δημόσιου τομέα, ο βρόχος των συνδικάτων ή η δημιουργία παράλληλων μηχανισμών διοίκησης και υπερδιογκωμένων υπουργικών γραφείων. Το πράγμα γίνεται ακόμη δυσκολότερο όταν, εμφανώς, η κυβέρνηση νιώθει ότι της έχει ξεφύγει ο έλεγχος του δημόσιου τομέα και σειρά κυβερνητικών στελεχών φέρονται σαν κακιασμένα παιδιά που τους στέρησαν το απογευματινό παγωτό.
Από τις πρώτες μέρες της, όταν η παρούσα κυβέρνηση αναγκάσθηκε να παραδεχτεί ότι η ρήση «λεφτά υπάρχουν» ήταν ένα ακόμη ανέκδοτο κι όταν η φοροδιαφυγή - πολλαπλάσια από την επισήμως παραδεκτή - αφέθηκε στην τύχη της ή ανατέθηκε σε άστοχα μέτρα σαν τις αποδείξεις, έγινε αντιληπτό ότι το βάρος της νέας, υπό διεθνή επιτήρηση, πολιτικής θα το σήκωνε για μια εισέτι φορά ο δημόσιος τομέας. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι το σκέλος της αύξησης των δημοσίων εσόδων εγκαταλείφθηκε από νωρίς και η προσοχή επικεντρώθηκε στο σκέλος των δαπανών και ειδικότερα της εξής μίας: της μισθοδοσίας. Ενα από τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησης ήταν η περικοπή των επιδομάτων του υπουργείου Οικονομικών - δηλαδή του φοροεισπρακτικού μηχανισμού της Πολιτείας - με τα γνωστά αποτελέσματα. Ακολούθησαν άλλα, όπως η περικοπή των δώρων. Ομως αφέθηκε ανέγγιχτη η καρδιά της σπατάλης - χιλιάδες άχρηστα και ενεργοβόρα κτίρια, χιλιάδες πολυτελή αυτοκίνητα, άλογες δημόσιες προμήθειες, πανάκριβα πολυμελή ταξίδια στο εξωτερικό, διογκωμένο πολιτικό προσωπικό, επιδοτούμενοι φορείς που μόνο δημόσιοι δεν όφειλαν να είναι, νέες προσλήψεις εν μέσω βαριάς κρίσης. Μοιραία, η εξίσωση δεν έκλεινε, το έλλειμμα δηλαδή δεν μαζευόταν και η αγανάκτηση των εταίρων φούντωνε.
Οι ιδιωτικοποιήσεις προέβαλαν προς στιγμήν ως η ενδεδειγμένη συνταγή, αν και βγαλμένη από άλλες εποχές και άλλες ηπείρους όπου το ΔΝΤ έχει δώσει δείγματα γραφής. Αφού επαναστατήσαμε προς στιγμήν ως λαός που θίγεται η εθνική του κυριαρχία, δεχτήκαμε ότι τα περίφημα 50 δισ. μπορούν να βρεθούν. Βεβαίως, για να κάνεις ιδιωτικοποιήσεις αυτού του μεγέθους πρέπει, πρώτον, το προϊόν σου να είναι αρκούντως ελκυστικό και απαλλαγμένο από δουλείες και, δεύτερον, να διαθέτεις τον μηχανισμό που θα τις υλοποιήσει. Ομως, σύμφωνα με κυβερνητική χείλη, ο μηχανισμός - δηλαδή ο δημόσιος τομέας - είναι διαβρωμένος και ανεπαρκής. Κτηματολόγιο δεν υπάρχει, καλά καλά δεν (θέλουμε να) ξέρουμε ποιες είναι οι δασικές μας εκτάσεις και ο οριοθετημένος αιγιαλός, δημόσια κτίρια δεν έχουν καταγραφεί ή είναι αμφισβητούμενα, Εκκλησία και Δήμοι εξακολουθούν να είναι στα δικαστήρια για διακατεχόμενες εκτάσεις και ποικίλα ακίνητα.
Πανικόβλητη η κυβέρνηση επιδόθηκε στη διάρκεια του καλοκαιριού σε κλεφτοπόλεμο με τον δημόσιο τομέα και ειδικότερα με τους δημοσίους υπαλλήλους, θέτοντας για μια ακόμη φορά ζητήματα παραγωγικότητας αλλά και ηθικής. Ηχεί παράδοξο ότι τέθηκαν ζητήματα ηθικής τάξεως σε μια κοινωνική ομάδα στην πλειοψηφία της γαλουχημένη στα παραδοσιακά κομματικά θρανία. Το παράδοξο γίνεται μεγαλύτερο όταν μετά τους ημιυπαίθριους και τα σχετικά, ζούμε τώρα στους ρυθμούς της νομιμοποίησης των αυθαιρέτων, δηλαδή της παραβίασης των συνταγματικών αρχών της ισονομίας και της περιβαλλοντικής προστασίας. Ακόμη χειρότερα, μη παραδεχόμενη λάθη και ανεπάρκειες, η κυβέρνηση ενοχοποιεί μια μεγάλη κοινωνική ομάδα εντεταλμένη με τη διαχείριση των κοινών - την υγεία, την παιδεία, την παροχή κοινωφελών υπηρεσιών.
Ξέρω, όλοι έχουμε ιστορίες να αφηγηθούμε για εφοριακούς που παίζουν ξερή στο γραφείο, για γιατρούς που έρχονται με το χέρι απλωμένο, για δικαστές που τρώνε σουβλάκια και πολεοδομικά γραφεία που ζητούν το κατιτίς τους. Ομως από την άλλη, το ιδεολογικό πογκρόμ που πάει να στηθεί κατά του δημόσιου τομέα ενέχει τεράστιους κινδύνους. Πρώτον και κύριο, να ενθαρρύνει ακόμη περισσότερο τη φοροδιαφυγή και μάλιστα στην κοινωνική ομάδα που πληρώνει κατ' ανάγκην προκαταβολικά και ανελλιπώς τους φόρους της. Δεύτερον, να μεγεθύνει τους θυλάκους ασυνεννοησίας και γραφειοκρατικού σαδισμού. Τρίτον, να καταστήσει τον δημόσιο τομέα απόκληρο του κοινωνικού συστήματος. Τέταρτον, να ακυρώσει τώρα και για πολλά χρόνια την όποια μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Πέμπτον, να παραχωρήσει έναν θρίαμβο στο μέτωπο της λατρείας της αγοράς που είναι υπεύθυνο για τις δύσκολες μέρες τις οποίες διάγει η Ευρώπη και όχι μόνο.
Κανένα πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να νιώθει περήφανο επειδή καταγγέλλει τις ανεπάρκειες του δημόσιου τομέα. Αντίθετα, οφείλει να νιώθει υπεύθυνο για την κατάστασή του. Πολλώ μάλλον όταν ούτε για τον ιδιωτικό τομέα μπορείς να περηφανεύεσαι σε μια χώρα όπου θριαμβεύει η μετριοκρατία, από τη βιομηχανία ώς την έρευνα, από τον τουρισμό ώς τα ΜΜΕ, από τον ταξιτζή ώς τον υδραυλικό. Η κυβέρνηση, απαξιώνοντας ένα Δημόσιο που έπλασε με τα ίδια της τα χέρια, πετάει με τ' απόνερα και το μωρό. Ετσι όμως δεν επιτυγχάνει την απενοχοποίησή της. Ακυρώνει το μοναδικό εργαλείο που έχει στα χέρια της για να εξακολουθήσει να παρέχει ακόμη τα στοιχειώδη: τα σχολικά βιβλία, την όποια ασφάλεια, την πρωτοβάθμια περίθαλψη, το ηλεκτρικό, το καθαρό νερό στη βρύση, το δικαίωμα στη μετακίνηση. Δεν είναι και λίγα.
Ο Μιχάλης Μοδινός είναι περιβαλλοντολόγος και συγγραφέας
