Ωρα για εσωτερική ανασυγκρότηση
Του Σάββα Γ. Ρομπόλη
Είναι πλέον πολύ δύσκολο επιστημονικά και πολιτικά να υποστηρίξουν οι τρεις διεθνείς οργανισμοί (ΔΝΤ, ΕΚΤ, ΕΕ) ότι το πρόγραμμα εσωτερικής υποτίμησης που εποπτεύουν και υλοποιούν από το 2009 οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν έχει αποτύχει, με ό,τι αυτό αρνητικά συνεπάγεται για την καθίζηση της παραγωγικής βάσης και την αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού της χώρας. Τα τέσσερα χρόνια υλοποίησης των μέτρων λιτότητας η οικονομική και η κοινωνική δραστηριότητα συρρικνώθηκαν σημαντικά, όπως εξάλλου συμβαίνει στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στην Ιταλία και στην Ιρλανδία όπου εφαρμόζονται αντίστοιχα προγράμματα εσωτερικής υποτίμησης. Παράλληλα, στα συστημικά αίτια της κρίσης προστέθηκαν και τα αίτια διαχείρισης της κρίσης χρέους, δεδομένου ότι οι επιλογές και τα μέτρα λιτότητας της τρόικας, των ελληνικών κυβερνήσεων και των κυβερνήσεων των άλλων μεσογειακών χωρών όχι μόνο δεν είναι ικανά να επιλύσουν το πρόβλημα, αλλά το περιπλέκουν ακόμη περισσότερο. Η στρατηγική, π.χ., που επέλεξε η τρόικα στην Ελλάδα συνίσταται στην ταχεία μείωση των δημόσιων ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους με μειώσεις μισθών και συντάξεων στον δημόσιο τομέα, παράλληλα με σημαντικές μειώσεις δημόσιων και κοινωνικών δαπανών. Αποτέλεσμα, η παραγνώριση του ρόλου των οικονομικών πολλαπλασιαστών να οδηγήσει σε παραγωγικό αποδεκατισμό τον ιδιωτικό τομέα, όπου διέκοψαν τη λειτουργία τους 60.000 επιχειρήσεις τον χρόνο και προστέθηκαν 420.000 άνεργοι. Σε δεύτερη φάση, η στρατηγική της τρόικας συνίσταται στη σημαντική συρρίκνωση των μισθών (22%), του κατώτατου μισθού, των επιδομάτων και των συντάξεων, στην αποδυνάμωση του εργατικού δικαίου, στην εγκαθίδρυση της ατομικής σύμβασης, στην αποδυνάμωση των συνδικαλιστικών οργανώσεων, στη συρρίκνωση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, στη διεύρυνση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης... Στόχος, να βελτιωθεί το επίπεδο ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και να βελτιωθούν οι εξαγωγικές της επιδόσεις. Σε τρίτη φάση (Β' εξάμηνο του 2012), η τρόικα επανέρχεται στον δημόσιο τομέα με την περαιτέρω μείωση μισθών και ειδικών μισθολογίων. Και στους εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα ζητώντας τον ορισμό του κατώτατου μισθού με νομοθετική πράξη, την κατάργηση 13ου και 14ου μισθού και την κατάργηση της αποζημίωσης λόγω απόλυσης. Με αυτά τα δεδομένα, η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των μισθωτών και των συνταξιούχων θα φθάσει το 2015 στα επίπεδα του 50% και η οικονομική κρίση μετεξελίσσεται σε μεγάλη ύφεση.
Από την άποψη αυτή, η ελληνική οικονομία σύρεται από τη δυναμική μιας στρατηγικής ευρωπαϊκής εσωστρέφειας, αδυνατώντας να ελέγξει τις σοβαρές οικονομικές, δημοσιονομικές και κοινωνικές ανισορροπίες. Παράλληλα, διευρύνεται ανησυχητικά η παράταση της λιτότητας και η ανυπαρξία των προϋποθέσεων ανάπτυξης και ανασυγκρότησης, με αποτέλεσμα να απειλείται μακροπρόθεσμα η ευρωζώνη από περιθωριοποίηση της διεθνούς ανταγωνιστικής της θέσης.
Ολα αυτά σημαίνουν ότι η ελληνική και η ευρωπαϊκή οικονομία απαιτείται να διαμορφώσουν ένα σχέδιο εσωτερικής ανασυγκρότησης, ικανό να αποτρέψει τις αρνητικές συνέπειες της εσωτερικής υποτίμησης και να κινητοποιήσει τις παραγωγικές, αναπτυξιακές και κοινωνικές δυνάμεις. Διαφορετικά, τα δημόσια έσοδα θα συνεχίσουν να μειώνονται και το ποσοστό του χρέους να αυξάνεται εξαιτίας της απώλειας της αγοραστικής δύναμης και της μείωσης διαθέσιμου εισοδήματος και κατανάλωσης. Επομένως, στο σχέδιο της εσωτερικής ανασυγκρότησης απαιτούνται επένδυση, ανάπτυξη, αναδιανομή εισοδήματος και μείωση του ελλείμματος και χρέους μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας. Αυτή η αλλαγή κατεύθυνσης του σχεδίου της εσωτερικής ανασυγκρότησης απαιτείται να χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, προκειμένου να αναταχθούν και να ανασυγκροτηθούν η ελληνική και η ευρωπαϊκή οικονομία και κοινωνία.
Βέβαια, αν η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία με τα προγράμματα εσωτερικής υποτίμησης που εφαρμόζουν ακολουθήσουν την πορεία επιδείνωσης της κρίσης χρέους της χώρας μας, οι πόροι του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης θα αποδειχθούν ανεπαρκείς για να αντιμετωπίσουν μια γενικευμένη μεσογειακή κρίση, με επερχόμενη την απειλή μιας βαθύτερης συστημικής κρίσης στην Ευρώπη. Από την άποψη αυτή, η αποτροπή μιας τέτοιας προοπτικής εμπεριέχεται, αντικειμενικά, στην ενεργό παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Η έως σήμερα διοχέτευση δανείων ύψους 1 τρισ. ευρώ από την ΕΚΤ σε 120 ευρωπαϊκές τράπεζες συνέβαλε βραχυπρόθεσμα στη μείωση των επιτοκίων δανεισμού, χωρίς όμως η ρευστότητα αυτή να δημιουργήσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις ανάσχεσης της κρίσης και ενίσχυσης της πραγματικής οικονομίας. Οπότε, συνεχίζουν να καταργούνται θέσεις εργασίας και να αυξάνεται η ανεργία στην ευρωζώνη στα επίπεδα του 11%.
Η ΕΚΤ είναι ο μόνος οργανισμός στην Ευρώπη που μπορεί να αντιμετωπίσει μια γενικευμένη μεσογειακή κρίση. Εχει απεριόριστη δυνατότητα έκδοσης ευρωομολόγων ή δημιουργίας χρήματος και απευθείας χρηματοδότησης των κρατών-μελών με χαμηλό ή μηδενικό επιτόκιο, ώστε να καταστεί μεσομακροπρόθεσμα η ευρωζώνη οικονομικά βιώσιμη και κοινωνικά αποτελεσματική. Στην κατεύθυνση αυτή, χρειάζεται η ευρωζώνη να προετοιμάζεται μεθοδικά, συστηματικά και έγκαιρα για την ενεργοποίηση, την κατάλληλη στιγμή, του εκδοτικού προνομίου της ΕΚΤ.
Ο Σάββας Γ. Ρομπόλης είναι καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, επιστημονικός διευθυντής στο Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ
ΤΑ ΝΕΑ ONLINE
