Οι πολιτικές ελίτ των ισχυρών κρατών της Ευρωζώνης – εκτός από την προσήλωση τους στη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία και πολιτική – έχουν επιπλέον 3 σημαντικούς περιορισμούς:
α) Διαθέτουν ένα κοινό νόμισμα – καυτή πατάτα το οποίο δε στηρίζεται σε μια οικονομία κοινού επιπέδου και δεν διοικείται από μια ενιαία – συνεκτική πολιτική θέσπιση.
β) Εκλέγονται μέσα από τις διαδικασίες των κρατών μελών και οι τάσεις της κοινής γνώμης αυτών επιδρούν σημαντικά στις επιλογές που κάνουν, δηλαδή ακόμη και αν ξέρουν που πρέπει να πάει το καράβι πρέπει πρώτα να πείσουν τους πελάτες και το πλήρωμα.
γ) Λειτουργούν εντός μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας στην οποία λειτουργούν σημαντικοί παράγοντες εκτός της επιρροής τους και έχουν δεχθεί το αμερικανικό μοντέλο της πρωτοκαθεδρίας του σύμπλεγματος χρηματαγορών, μεγάλων τραπεζών και πολυεθνικών.
Εγκλωβίζονται λοιπόν σε ένα «μικρό πολιτικό κουστούμι».
Αλλά και η κοινή γνώμη των Βόρειων χωρών δεν θα γύρει εύκολα στην υποστήριξη μιας γενναίας πανευρωπαϊκής λύσης . Είδε ότι τα κράτη έδωσαν τεράστια ποσά για να κρατηθούν οι τράπεζες (στις οποίες ενυπάρχουν οι αποκαλούμενες αγορές) που τώρα «ανταποδίδουν» επιτιθέμενες στα κράτη. Δεν είναι καθόλου βέβαιη ότι τα μέτρα που λαμβάνονται είναι δίκαια κατανεμημένα ή ότι οδηγούν σε μια έξοδο από την κρίση. Φοβάται ότι η αλληλεγγύη προς το Νότο είναι ένα πηγάδι χωρίς πάτο. Για όλους αυτούς τους λόγους αντιδρά στη συνδρομή προς τις κλονιζόμενες οικονομίες. Ήδη τα ακροδεξιά κόμματα διευρύνουν την εκλογική τους βάση σε πολλές χώρες χρησιμοποιώντας λαϊκίστικες προσεγγίσεις και συνθήματα που αντιστρατεύονται την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.
Ο Βόρειος άξονας της ευρωζώνης συνολικά προβληματίζεται για το αν αξίζει τον κόπο να ενώσει τις τύχες του με το νότιο άξονα. Ενισχύονται οι αυταπάτες ότι μπορεί να διατηρήσει τη θέση του στον παγκόσμιο οικονομικό συσχετισμό χωρίς το βάρος του Νότιου άξονα. Η Γερμανία – κέντρο του Βόρειου άξονα – αρχίζει να σκέπτεται με όρους λιγότερο πολιτικούς και περισσότερο οικονομικούς. Μια τέτοια οπτική όμως μπορεί να χαρακτηριστεί :
- ανιστόρητη διότι ξεχνά ότι και η ίδια η Γερμανία για να πετύχει το μεταπολεμικό οικονομικό θαύμα υποστηρίχθηκε από ισχυρές χώρες με διαγραφή χρεών και οικονομική βοήθεια..
- γεωπολιτικά κοντόθωρη διότι σκοπεύοντας στην ισχυροποίηση της στη παγκόσμια σκακιέρα αποδυναμώνεται στην οικονομική της ενδοχώρα, γεγονός που δε θα μείνει χωρίς συνέπειες στην επιδιωκόμενη μεγέθυνση των σχέσεων της με τις χώρες της Άπω Ανατολής και τη Ρωσία.
- πολιτικά προβληματική αφού καθορίζοντας τις κινήσεις της υπό το πρίσμα των στενών κρατικών της συμφερόντων προκαλεί τους εταίρους της στην Ε.Ε , δημιουργεί κινδύνους για αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη , γεγονός που εκτός από το νομικό κενό στην υλοποίηση του θα πυροδοτήσει αμφισβητήσεις σχετικά με τη βιωσιμότητα του ευρώ αλλά και του ίδιου του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
- στρατηγικά αυτουπονομευτική διότι δημιουργεί προϋποθέσεις για μια νέα διάσπαση της Ευρώπης που θα οδηγήσει στην απώλεια της θέσης της στις αγορές του Νότου και στη δημιουργία ενός εν δυνάμει σημαντικού ανταγωνιστή στη γειτονιά της
Αυτή η κατάσταση απειλεί τη συνοχή της Ε.Ε. και δε μπορεί να συρθεί άλλο. Χωρίς τη Γερμανία καμιά λύση δεν μπορεί να προχωρήσει , όμως η υπονόμευση του κύρους των ευρωπαϊκών θεσμών όπως αυτό φαίνεται με τις προειλημμένες αποφάσεις του Γερμανογαλλικού άξονα δε συνιστά λειτουργική λύση για την Ε.Ε Ο Γόρδιος δεσμός πρέπει να λυθεί προς όφελος της εμβάθυνσης της Ε.Ε , της ενιαίας οικονομικής διακυβέρνησης και της πολιτικής ενοποίησης.
Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν είναι ένας όρος για την συγγραφή εκθέσεων ιδεών αλλά έχει μια εμπράγματη υπόσταση. Αποτέλεσε συστατικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ενοποίησης και σημαία του ευρωπαϊκού συστήματος υπερεθνικής συγκρότησης. Η πίστη στα πλεονεκτήματα του κοινού ευρωπαϊκού οράματος επέτρεψε την οικονομική προώθηση με διαρκώς μειούμενο εσωτερικό ανταγωνισμό και το προχώρημα με γοργούς ρυθμούς της δημιουργίας της ενιαίας αγοράς και του κοινού νομίσματος.
Οι Βόρειοι εταίροι είναι αναγκασμένοι να κάνουν ένα βήμα πίσω για να μπορέσει η Ευρώπη να κάνει στη συνέχεια δύο βήματα μπροστά. Πρέπει όλοι οι εταίροι να συνθέσουν μια αξιόπιστη συμφωνία για τη διάσωση των χωρών του Νότου και να πείσουν την κοινή γνώμη για την αναγκαιότητα της προβάλλοντας τη νέα αφήγηση για την Ευρώπη και τη θέση της στον κόσμο, που θα εξασφαλίζει τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα των χώρων τους.
Αυτό μπορούν να το κάνουν μόνο αν σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και υπερβούν τις ιδεολογικές προκαταλήψεις και τους περιορισμούς που τους περιβάλλουν και αποφασίσουν να ενεργήσουν με αυτόνομο πολιτικό σχέδιο έναντι της βουλιμικής συμπεριφοράς των αγορών.
Είναι προφανές ότι μια τέτοια έκφραση δημοσιονομικής αλληλεγγύης γίνεται υπό όρους που διασφαλίζουν τη αντίστοιχη δέσμευση - υπευθυνότητα των χωρών αποδεκτών για την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών τους προβλημάτων και γενικότερο προϋποθέτουν το σεβασμό όλων στους κανόνες που τίθενται μέσα από τις διαδικασίες της Ε.Ε
Αυτή όμως εξέλιξη θέτει επί τάπητος το θέμα της πολιτικής ενοποίησης της Ε.Ε με νέους όρους που θα κατοχυρώνουν την επέκταση της δημοκρατικής διαδικασίας σε επίπεδο Ε.Ε.
Χωρίς μια τέτοια αλληλέγγυα πολιτική το ευρώ δεν θα είναι βιώσιμο και η Ε.Ε θα μετατρέπεται σταδιακά σε μια διακυβερνητική ένωση που τα συμμετέχοντα κράτη θα αρχίσουν να ακολουθούν διαφορετικό και ανταγωνιστικό δρόμο. Μια τέτοια εξέλιξη θα βλάψει όλα τα κράτη μέλη.
Του Σάκη Παπαθανασίου, Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής και συντονιστής της Δημοκρατικής Αριστεράς στη Θεσσαλονίκη.
